İnfluenza, RSV, Beta, El Ayak Ağız üzere hastalıkların atak yaptığı bugünlerde çocuklarda ishal de çok yaygın. Bu nedenle çocuk polikliniklerinde büyük bir yoğunluk yaşandığına dikkat çeken Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Lale Seren, bu mevzuda bilinmesi gerekenleri şöyle anlattı.
Doğru tedavi edilmezse tehlikeli
İshal çoklukla 0-5 yaş kümesindeki çocuklarda sık rastlanan ve birtakım durumlarda önemli seyreden bir bulgudur. Çocuklarda ishale ekseriyetle kusma ve karın ağrısı da eşlik eder. Hangi durumların acil olduğunu bilmek kıymetlidir. Zira ishal, uygun tedavi edilmediğinde sıvı kaybına yol açarak, çocuğun bedenindeki su ve tuz istikrarını bozabilir. Bu da bilhassa 2 yaş altındaki bebekler için tehlikeli bir durumdur.
Nasıl anlaşılır?
Bebeklerde olağan dışkılama sıklığının iki katına çıkması, daha büyük çocuklarda ise günde üç yahut daha fazla sulu dışkılama ishal olarak tanımlanır. Tüm çocukların dışkı kıvamı ve rengi beslenme ile bağlı olmakla birlikte, sulu ve sümüksü dışkılara her vakit dikkat edilmelidir.
Tedavi sürecinde neler yapılmalıdır?
Viral ishaller 7-10 gün içinde tabiatıyla düzelir. Fakat bakteriyel ishali birden fazla vakit antibiyotik ile parazit ishalleri ise her vakit anti-paraziter ilaçlarla tedavi etmek gerekir. Kusmayan çocuklar her zamanki üzere yemeye ve içmeye yahut emmeye devam edebilir. Bilhassa anne sütünün ishali tedbire ve ishal periyodundaki muhtaçlığı karşılamadaki rolü çok fazladır. Bu devirde emzirme sıklığı artırılmalıdır. Ayrıyeten ishal için uygun bir beslenme birçok vakit ishal mühletini kısaltır. Kabuğu soyulmuş elma, muz, şeftali, haşlanmış havuç, patates, yoğurt çorbası, pilav yahut pirinç lapası, yoğurt, ayran, kefir bu periyotta çocuğunuza verebileceğiniz besinlerdir. İshal sona erene kadar daha küçük porsiyonlarda yemek verilmelidir. Bu süreçte iştahsızlığın olağan bir bulgu olduğu unutulmamalıdır.
Sıvı kaybının belirtileri
İshal bedende sıvı kaybına yol açar. Hafif derecede sıvı kaybında susama hissi, hafif ağız kuruluğu görülürken, orta derecede sıvı kaybında idrar ölçüsünde azalma (altı saat içinde idrar yapmama), gözyaşının azalması yahut olmaması, ağır derecede sıvı kaybında ise uyku hali, nabızda hızlanma ve idrar yapmama görülür. Orta-ağır sıvı kaybı olan çocuklarda şeker ve mineral içeren ağızdan sıvı tedavisini hekiminizin önerdiği formda verebilirsiniz. Bu şeker ve mineral (tuz) karışımları hazır paketlerde bulunur ve önerilen ölçüde su ile karıştırılarak belli bir müddet içerisinde içirilir. Ağızdan beslenemeyen çocuklara damardan sıvı tedavisi verilmesi gerekebilir.
Ne vakit doktora başvurulmalı?
1) Çocuğunuz 6 aydan küçükse,
2) Günde 7-8’den fazla ishali varsa,
3)Ateşi yüksekse,
4) Karın ağrısı şiddetliyse,
5) Çok halsizse, daima uyku hali yahut huy değişikliği varsa,
6) Sıvı kaybı bulguları varsa, (Çocuğun ağzı kuruyorsa, ağladığında gözyaşı akmıyorsa, bebek 4-6 saat, daha büyük çocuk 6-8 saat boyunca idrar yapmadıysa…)
7) Tekrarlayan kusma nedeniyle su yahut öteki sıvı besinleri alamıyorsa;
8) Kanlı ishali mevcutsa vakit kaybedilmeden doktora başvurulmalıdır.
İshalin sebepleri 3 hususta sıralanabilir.
Virüsler: Çocuklardaki ishalin en sık nedenlerindendir. Bilhassa birinci 5 yaşta ve kış mevsiminde daha sık görülür. İshal yapan virüsler sıklıkla rotavirüs, enterik adenovirüs, norovirüs üzere virüslerdir. Sulu ishal, kusma, hafif ateş, baş ağrısı, karında kramplar, kas ağrıları ve iştahsızlığa neden olur.
Bakteriler: Bakterilerin yol açtığı ishali birden fazla vakit virüslere bağlı olan ishalden ayırmak zordur. Lakin bakteriyel nedenli ishallerde ateş ekseriyetle daha yüksektir, kanlı yahut sümüksü dışkılama besbellidir. E. Coli, Salmonella ve Shigella dahil birçok farklı bakteri ishale neden olabilir. Bu bakteriler, ekseriyetle besin zehirlenmelerinden sorumludur. Ekseriyetle içme suyunun pak olmadığı, hijyen şartlarının bozulduğu durumlarda görülür. Ekseriyetle suçlanan besinin tüketilmesinden birkaç saat sonra başlayan ishal ve kusma ile belirti verir.
Parazitler: Çocuklarda ishale neden olabilecek paraziter enfeksiyonlar ortasında giardia
ilk sırada yer alır.
Etkili korunma yolu
Bu hastalıkta korunma çok değerlidir. İşte alınması gereken önlemler…
■ Virüsler ve bakteriler sabunla etkisiz hale geldiğinden el yıkamak en değerli korunma yollarından biridir. Bilhassa bebek bezi değişimi, tuvalet kullanımı sonrası, yemekten yahut yemek hazırlanmasından evvel el paklığına dikkat edilmelidir. Çocuklara da el yıkama alışkanlığı kazandırılmalıdır.
■ İshale yol açan adenovirüsler teneffüs yoluyla da bulaşabildiği için toplumsal aralığa dikkat edilmelidir.
■ Temizliğinden emin olunmayan yahut kaynağı bilinmeyen sular tüketilmemelidir.
■ Çiğ meyve ve sebzeler bol su ile dikkatlice yıkanmalıdır.
■ Oyuncakların ve çocukların bulunduğu ortamların paklığı unutulmamalıdır.
■ Rotavirüs aşısı, ishale yol açan rotavirüsten korunmada hayati değere sahiptir.
■ İshali geçene kadar çocuğun okula gitmemesi, öteki çocuklara bulaşmayı; münasebetiyle enfeksiyonun yayılımını önlemeye yardımcı olacaktır.