Tom Metcalfe
Arkeologlar, İspanya’nın güneyinde yer alan tanınmış bir dağın yakınlarında 5 bin 400 yıllık megalitik (Taş Devri’nden kalma) bir mezar keşfetti ve bu durum, doruğun o bölgede yaşayan tarih öncesi beşerler açısından muhakkak bir değer taşıdığını gösteriyor.
Antequera kentine yakın kırsal kesimde yer alan bölge, megalitleri -büyük taşlardan yapılan tarih öncesi anıtları- ile tanınıyor ve yeni bulunan mezar, bunların hizalanma biçimlerinin gizemlerinden birini çözmüş üzere görünüyor.
Mezar, tıpkı 1600 kilometre uzaklıkta, İrlanda’nın Newgrange bölgesinde inşa edilen birebir periyoda ilişkin megalitik mezar üzere, yükselen yaz ortası güneşinden gelen ışığı derinlere kazılan bir odaya aktaracak biçimde tasarlanmış. Bu durum, her iki alanın da 5.000 yıldan daha uzun vakit evvel öbür dünyaya dair emsal inançları paylaştığını düşündürüyor.
Sevilla Üniversitesi’nden bir arkeolog olan Leonardo García Sanjuán, Live Science’a verdiği demeçte, “Newgrange, keşfettiğimiz mezardan epey büyük ve karmaşık. Bununla birlikte, ortak bir noktaları var; o da inşaatçıların sembolik ve büyük ihtimalle sihirli bir tesir yaratmak için yılın belli bir vaktinde güneş ışığını kullanmaya olan ilgileri” diyor.
García Sanjuán ve meslektaşlarının 14 Nisan’da ‘Antiquity’ isimli bilimsel mecmuada yayınladıkları araştırma makalesine nazaran, hafriyat alanında bulunan ana kayanın gölgesi, yaz ortasında gündönümünde Güneş’in doğuş durumundan uzağa yanlışsız eğiliyordu; hâl böyleyken, inşaatçılar ışığın içeri girmesini sağlamak için kasıtlı biçimde bir boşluk inşa ettiler.
“Oyulmuş ve büyük ihtimalle boyanmış taşlardan oluşan bir düzenleme gerçekleştirmek emeliyle ziyadesiyle zekice çalıştılar” diyor: “Bunlar, [yaz] gündönümünde Güneş’in birinci ışıklarının direkt doğruya odanın art kısmına ulaşması için yerleştirilen kutsal şeylerdi.”
MEGALİTİK MEZAR
Yeni araştırma, García Sanjuán ve grubunun, ismini bir vakitler iki şanssız aşığın buradan atlayarak intihar ettiğini anlatan bir efsaneden alan ve ‘Aşıklar Kayası’ diye bilinen ‘La Peña de los Enamorados’ isimli değerli bir kireçtaşı dağının yanında sürdürülen kazılarla ilgili bilgiler sunuyor.
Dağ, özellikle gün doğumu ve gün batımı üzere loş ışıklı saatlerde, uyuyan bir devin başını andırması nedeniyle de meşhur.
2020 yılının sonlarında, Garcia Sanjuán ve meslektaşları bu mezarı dağın “boğaz” bölgesinde, günümüzden neredeyse 5 bin 800 yıl evvel çizildiği düşünülen ‘piktograflarla’ (kayalara çizilen resimlerle) süslenmiş ‘Matacabras’ kaya sığınağının çabucak yakınında keşfettiler. Mezarın kaya fotoğraflarının birinci sefer çizilmesinden birkaç yüz yıl sonra inşa edildiğini ve 1000 yılı aşkın bir vakit boyunca diğer ölüler için de mezar olarak kullanıldığını düşünüyorlar.
Arkeologlar yeni keşfedilen mezarın üç ana kullanım katmanında çanak çömlek kesimlerine ve birkaç insan kalıntısına ulaştılar.
ANTİK MANZARA
Antequera bölgesi, La Peña üzere doğal kaya oluşumları ve bölgenin mahallî coğrafyasından etkilendiği düşünülen megalitik anıtlarıyla tanınır. Bunlardan en ünlüsü, M.Ö. 3800 ile MÖ 3600 yılları ortasında inşa edilen ve Avrupa’daki en cüsseli ve eski megalitik yapılardan biri olan Menga Dolmenleridir.
Ne var ki, Menga’da bulunan geçit, bekleneceği üzere gün doğumu ya da gün batımı üzere rastgele bir gündönümü olayı ile hizalanmamış. Menga, bundan fazla, kuzeydoğu istikametinde yaklaşık 6,5 km arada bulunan La Peña de los Enamorados’u işaret ediyor. (Bölgede bulunan öbür iki megalit daha sonraları inşa edilmiş ve farklı bir yere işaret ediyor üzere görünüyor.)
Garcia Sanjuán, hizalamanın, La Peña’nın tarih öncesi periyotta bölgede yaşayan insanların gözünde değerli bir odak noktası olduğunu ve Menga’nın nereye işaret ettiğine ait gizemi çözdüğünü; La Peña’daki mezarın gün doğumu gündönümüne baktığı sırada, birebir anda hem kaya sanatının hem de La Peña’da yeni keşfedilen mezarın bulunduğu alanı işaret ettiğini söylüyor.
Yeni keşfedilen mezarın iç odası, geçmişte bir kıyı ya da deniz tabanında yer alan bir bölgeden getirilen ve yüzeyinde dalgalı izler olan kendine has bir taşla süslenmiş. Garcia Sanjuán, taşın, yükselen yaz ortası güneşinden gelen ışığın üzerine düşeceği halde yerleştirildiğini ve mezar odasının önünde kalan kısımda insan kalıntıları bulunmadığını belirtiyor.
“Bu beşerler tam olarak bu taşı tercih ettiler; çünkü bu dalgalar, hareketli haller üzere görünüyordu” diyor: “Görünüm çok teatraldi … bu cins özel görsel efektleri üretme konusunda ziyadesiyle zekiydiler.”
Fas’tan İsveç’e dek megalitik yapıların bulunduğunu ve bunları inşa eden şahısların misal inançlara sahip üzere göründüğünü vurguluyor. Garcia Sanjuán, “Farklılıklar da mevcut fakat Güneş ortak bir etken” diyor: “Bu insanların dünya görüşünün merkezinde Güneş yer alıyordu.”
Yazının yepyenisi Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)